وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بوشهر گفت: سالها از نهضت جنوب و مبارزه رئیسعلی دلواری با انگلیسی ها می گذرد، اما متاسفانه به طور جدی نگاهی آسیب شناسانه به این نهضت صورت نگرفته است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت کشور، دکتر علی جنتی در آئین بزرگداشت کنگره علمی یکصدمین سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری در بوشهر اظهار داشت: آسیب شناسی نهضت جنوب ایران نیازمند تحقیقی دقیق است تا با بررسی و واکاوی عمیق آن بتوان به ژرفای قیام و روابط بازیگران عرصه سیاست و مبارزه پرداخت.
وی تصریح کرد: بدیهی است که چنین اقدامی موجب کشف زوایای ناشناخته و ضعف های پنهان این قیام مردمی خواهد شد و با دیدگاه نقادانه، می توان برای آیندگان زمینه مناسب تر و راه هموارتری را ترسیم کرد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: یکی از غم انگیز ترین مسائلی که اغلب نهضتهای آزادیخواه و رهایی بخش، چه در مواجهه با استعمارگران خارجی و چه در برابر استبدادگران داخلی بدان دچار بوده اند، خیانت برخی افراد یا گروههای خودی بوده که روند حرکت و فرجام نهضت را دچار اشکال و درنهایت اضمحلال کرده است.
وی افزود: بیشتر جنبش های اصلاحی و انقلابی تاریخ ما به این بلیه مبتلا بوده اند که به لحاظ همگونی، می توان دو نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان در شمال و قیام تنگستان به سرداری رئیسعلی دلواری در جنوب را مثال آورد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد: در این قیام ها، یکی از دلایل شکست و نقطه ضعف اصلی، خیانت درونی و از پشت خنجر زدن خائنان وطن فروش بود.
وی ادامه داد: این امر چنان می نماید که این خصلت نامیمون، نوعی ضعف فرهنگی است که به تدریج به صورت عارضه درآمده است که باید برای آن چاره ای از جنس فرهنگ اندیشید.
جنتی اظهار کرد: البته از این دست خائنان در بحبوحه شکل گیری و تداوم انقلاب اسلامی نیز وجود داشتند اما اقتدار و کاریزمای رهبری و قاطعیت امام خمینی (ره) ،همه گیری و مردمی بودن قیام و اتکا به مبانی شیعی حریم این نهضت را پاسداری نمود و همه خائنان را از میدان به در کرد و امروز به فضل خداوند نهضت امام بیش از پیش استوار، محکم و جهانی شده است.
وی گفت: امروز مردم و به ویژه مسئولان و دست اندرکاران با تامل و تدبر در این حرکت معنوی و تاریخی می توانند درس های بزرگی چون شهامت، شجاعت، پایبندی به اصول و ارزش ها، خودباوری و آزادگی بیاموزند، الگو بگیرند و در زندگی روزمره به کار ببندند و این نکته مهم را ملکه ذهن خویش کنند که هرکسی برای خدا قدم بردارد محبوب دلهاست و نامش برای نسلها در سینه ها زنده و ماندگار است.
جنتی افزود: دهها سال چنین تصور می شد که رئیسعلی دلواری بدون دخالت انگلیسی ها و با عداوتی شخصی کشته شد اما زمانی که مرکز اسناد وزارت امور خارجه انگلیس پس از قریب یکصد سال، گزارش های معاون کنسول بریتانیا در بوشهر را منتشر کرد، مشخص شد که فرماندهی بریتانیا در بوشهر به طور مستقیم در به شهادت رساندن او نقش داشته است.
وی اظهار کرد: ربرت چیک ویس، کنسول، گرداننده و میدان دار اصلی سیاستهای دولت بریتانیا در بوشهر، به چنین توطئه ای اعتراف کرده و به وضوح می گوید فردی به نام غلامحسین تنگکی را از طریق واسطه ای به نام میرزا رحمت لیلکی برای کشتن رئیسعلی دلواری اجیر کرده است.
وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بالاخره دست بیگانه از آستین خودی بیرون آمد و شخصیت محوری رئیسعلی را از مسیر مبارزه حذف کرد.
وی یادآور شد: رئیسعلی دلواری هنگام وضو گرفتن از پشت مورد هدف گلوله یکی از همراهان خائنش قرار گرفت و در دم به شهادت نائل آمد اما نهضتی که او در جنوب ایران به راه انداخت تا سالها مایه وحشت انگلیسی های متجاوز و استعمارگر بود.
جنتی اظهار کرد: نهضت جنوب ایران به جلوداری رئیسعلی دلواری، همراهی و همگامی سران قبایل تنگستان، بوشهر، دشتی و دشتستان، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات مردم جنوب ایران به شمار می رود.
وی گفت: این نهضت خودجوش و مردمی هدایت دینی را از علمای آگاه زمان و هویت ملی را از احرار و سران عشایر غیور و میهن دوست منطقه دریافت کرده بود.
جنتی افزود: اراده استوار رئیسعلی دلواری در دفاع از محرومان جامعه و پاسداری از مرزهای میهن و ایمان مذهبی از زمان کودکی با جان او آمیخته شد و بعد ها از وی مردی مجاهد و مبارزی آشتی ناپذیر ساخت به طوری که رئیسعلی در عین جوانی از جمله پیشگامان مشروطه خواه در جنوب ایران بود و صادقانه به مشروطیت ایمان داشت.
وی گفت: در آستانه جنگ جهانی اول، نیروهای انگلیسی به بهانه حفظ نظم و امنیت شروع به اشغال تدریجی جنوب ایران کردند این حرکات برای رئیسعلی میهن پرست و آزادی خواه قابل تحمل نبود و آن را نقض آشکار حق حاکمیت ملی و استقلال ایران می دانست.
جنتی اظهار کرد: رئیسعلی مردی نبود که به آسانی از عقاید خود دست بردارد به همین دلیل فعالیت گسترده ای را علیه منافع انگلیسی ها در جنوب ایران سامان داد و اقتصاد و بازرگانی انگلیس را در بوشهر به خطر انداخت.
وی با بیان اینکه انگلیسی ها برای سرکوب رئیسعلی به هر روشی متوسل شدند گفت: وقتی احمد خان دریابیگی، حاکم دست نشانده انگلیس در بوشهر در قبال زمین نهادن اسلحه پیشنهاد پول داد، رئیسعلی در پاسخ به احمد خان جمله به یاد ماندگی گفت: برو به اربابت بگو ایرانی غیرت دارد و غیرت قیمت ندارد.
جنتی تصریح کرد: از این سخن به خوبی پیدا ست که رئیسعلی دلواری اهل معامله نبود و غیرت ایرانی را با هیچ چیزی معاوضه و معامله نکرد.
وی ادامه داد: نهضت تنگستان و قیام مردمی جنوب ایران از جمله مقاومت های ضد استعماری در تاریخ کشور است که بر دو انگیزه دینی و ملی استوار بود و آنچه از اسناد تاریخی برمی آید، برجستگی بعد اعتقادی آن است.
وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: علمای دینی و مراجع تقلید آن زمان در نجف اشرف، مقابله با اجانب و اشغالگران را به منزله جهاد در راه دین و دفاع از حریم مسلمانان تلقی می کردند و به صراحت حکم جهاد صادر کردند.
وی ادامه داد: این نکته برای مردم خطه جنوب که هم تقید دینی داشتند و هم در حوزه جغرافیایی خلیج فارس با عراق به منزله بخشی از سرزمین مسلمانان دارای ارتباطات منطقه ای بودند و از همه مهمتر اینکه بخشی از سرزمین خود را در اشغال بیگانگان می دیدند، بسیار مهم بود، علاوه بر آنکه پیروی از احکام علما واجب شمرده می شدند.
جنتی افزود: براین اساس، گرایش و عملکرد شخص رئیسعلی در این حرکت، بیش از هر چیز مبنای اعتقادی داشت.
وی تصریح کرد: بوشهر در آن زمان برای موقعیت و منافع انگلستان اهمیت فراوانی داشت زیرا از یک سو انگلستان امتیاز بهره برداری از منابع نفتی خوزستان را در اختیار داشت و ورود عثمانی به جنگ و هم مرزی بصره و خوزستان موجب ضربه پذیر شدن منافع حاصل از نفت می شد و از سوی دیگر بوشهر به عنوان نقطه ای استراتژیک در حاشیه خلیج فارس به کانون فعالیتهای ضد انگلیسی تبدیل شده بود.
وی یادآور شد: انگلیسی ها برای داشتن ابتکار عمل و جلوگیری از خطرناک شدن وضع خلیج فارس، بخشی از عملیات علیه عثمانی را در بین النهرین با تصرف بصره و پیش روی در سرزمینهای عثمانی آغاز و این عملیات را از بوشهر بعنوان مرکز فرماندهی و تدارکاتی خود هدایت کردند بنابراین تسلط اطمینان بخش براین بندر استراتژیک برای آنان ضرورت داشت.
جنتی افزود: انعکاس وسیع فتواهای جهاد علمای عراق در بوشهر انگلیسی ها را به شدت دچار وحشت کرد تا جایی که چاره کار را در اشغال بوشهر دیدند آنان با وقاحت پرچم ایران را پائین کشیدند و پرچم بریتانیا را برافراشتند و تمبری با عنوان بوشهر در تصرف بریتانیا منتشر کردند.
وی با بیان اینکه نیروهای انگلیسی بدون اخطار قبلی و اعلام جنگ در بوشهر پیاده شدند گفت: این اقدام مرزنشینان غیور تنگستان را به عکس العمل وا داشت و به این ترتیب رئیسعلی دلواری در نوک پیکان مقاومت در برابر اشغالگران قرار گرفت.
جنتی افزود: رئیسعلی در نامه ها و تلگرافهای متعدد به تهران، شیراز، بوشهر، کربلا و نجف خطاب به دولتمردان و علمای آن زمان نارضایتی خود را از حضور انگلیسی ها در منطقه اعلام و بارها برای جهاد و قیام علیه قوای انگلیس کسب تکلیف کرد.
وی اضافه کرد: سرانجام شیخ محمد حسین برازجانی، صورتی از حکم جهاد مراجع شیعه مستقر در نجف اشرف و حکم خود مبنی بر وجوب جهاد با کفار انگلیسی و لزوم همکاری خوانین و مردم در جهاد را برای رئیسعلی فرستاد و وی نیز درجوابی مفصل از او تقدیر کرد.
جنتی گفت: به دنبال جهاد، رئیسعلی همراه دوستش خالوحسین دشتی و دیگر مبارزان تنگستانی و دشتی، ضربات و تلفات موثری برانگلیسی ها وارد آوردند و در راه دفاع از شرف، عزت، خاک، آئین و عقیده خویش لحظه ای تردید به خود راه ندادند و این گونه نام و حماسه آنها جاودانه شد.
وی افزود: رییسعلی مردی شجاع، استقلال طلب، آزادی خواه و سلحشور است که همگام با یارانش از آبادی کوچک دلوار در مقابل دشمن می ایستد و طعم تلخ جنگ، آوارگی و تمام مشکلات را به جان می خرد و با خون مطهر خویش برای یک ملت، عزت و سربلندی خرید.
جنتی اظهار کرد: در این قیام تاریخی، حضور و همراهی جوانان و زنان در آن شرایط سخت و حساس بسیار سرنوشت ساز بوده است هرچند مردم آن زمان در سختی و فشار مالی بودند اما در پیشبرد نهضت جنوب هیچ دریغی نکردند و با اندک بضاعت خویش به یاری مبارزان شتافتند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: با این همه اما متاسفانه آفتاب عمر گرانمایه رئیسعلی این انسان مومن و ازاده وطن پرست، در فرآیند یک توطئه خباثت بار دو جانبه حسادت داخلی و عداوت خارجی، در عنفوان جوانی غروب کرد.
وی افزود: اگر چه شهادت او نیروهای جهادی را در صفوفی مستحکم قرار داد و استوار و وفادار با آرمانهای نهضت نگاه داشت اما حذف وجود ارزشمند رئیسعلی، خلاء جبران ناپذیری در میان مبارزان ایجاد کرد و دشمن نیز به خوبی از این وضعیت به نفع خود بهره برداری کرد.
شهید رئیسعلی دلواری در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ هجری شمسی در حالی که به نیروهای متجاوز انگلیسی در محله تنگ صفر بوشهر شبیخون زده بود از پشت سر مورد اصابت گلوله یک خائن قرار گرفت و در سن ۳۳ سالگی به شهادت رسید.
به همین مناسب با مصوبه شورای عالی انقلاب در سال ۸۹ روز ۱۲ شهریور به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نام گذاری شده است.