بسمه تعالی ۱۰/۵/۱۳۹۵
عناوین مطالب مطرح شده در بحثهای مربوط به آب در جلسات عمومی مجمع استانداران جمهوری اسلامی ایران
۱- آب مایه حیات است .
۲- تحولات و احتمالاً بحرانهای آیندۀ کشور در رابطه با آب خواهد بود . بحران آب که یک بحران دراز مدت و واقعی است می تواند امنیت ملّی را تهدید کند .
۳- ایران یک کشور نیمه خشک است و ۸۵% مساحت آن را اقلیم فرا خشک ، خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد . متوسط بارش در دنیا ۸۰۰ و در ایران کمتر از ۲۵۰ میلیمتر می باشد . از طرفی سرعت تبخیر آب در ایران چهار برابر دنیا است و مصرف کاربران خانگی نیز بیش از دو برابر میانگین جهانی است .
۴- سامان دهی ذخیره ، استحصال ، انتقال ، توزیع ، استفاده بهینه و جلوگیری از ضایعات آب آنچنانکه شایسته است مورد توجه واقع نشده است . در حال حاضر میزان مصرف سالانۀ آب در کشور ۸۸ میلیارد متر مکعب است که ۴۰% آن از آبهای سطحی و ۶۰% از منابع زیرزمینی تأمین می شود .
۵- در برنامۀ پنجم به علت افزایش درآمدهای نفتی موضوع آب به حاشیه رانده شد و اساساً اسمی از آن برده نشد و در برنامه ششم نیز صرفاً اشاره ای در رابطه با سواحل مکران شده است .
۶- در جهت کنترل و بهره برداری از آبهائی که از کشور خارج می شوند و در جهت استفاده از آبهای مشترک مرزی علیرغم مطرح شدن آن در بند ۴۰ سرفصل اقتصادی برنامۀ چهارم توسعه ، اقدام اثرگذاری صورت نگرفته است .
۷- در خصوص ایجاد ساز و کار مناسب برای بهره وری عوامل تولید ، منجمله آب و خودکفائی در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی ، در بندهای ۳۷ و ۳۸ سرفصل اقتصادی برنامه چهارم تأکید شده ولکن از نتیجه اقدامات اثرگذار ، اطلاعی در دست نیست .
۸- حدود ۹۲% ذخایر آب کشور صرف کشاورزی می شود و استفاده از روشهای سنّتی و غرقابی آبیاری موجب ضایعات ۷۰ درصدی آب می گردد . پس اساسی ترین اقدام در این رابطه ، آموزش کشاورزان و استفاده از روشهای نوین آبیاری با استفاده از روشهای تشویقی و ایجاد انگیزه است .
۹- تا ۵۰ سال پیش ، ذخیره و انتقال آب به منظور جلوگیری از تبخیر آن در فضای سر بسته صورت می گرفت در حالیکه تبخیر آب در پشت سدها خیلی زیاد است .
۱۰- فناوری احداث قنات و انتقال آب به شکل زیرزمینی در ایران سابقۀ ۳۰۰۰ ساله دارد و همچنان به عنوان برترین روش ، اعتبار خود را حفظ کرده و ثبت بین المللی شده است .
۱۱- استفاده از الگوهای بومی با اصل ۴۸ قانون اساسی و با سیاستهای اقتصاد مقاومتی همخوانی دارد .
۱۲- خشکیدن هورها ، تالابها و آبگیرهای داخلی در اثر احداث سدها و استفادۀ بی رویه از آب ، خسارات جبران ناپذیری را در تخریب محیط زیست و منابع طبیعی ، بروز اختلافات محلی ، تغییر سکونت گاهها ، شیوع بیکاری ، پائین رفتن آبهای زیرزمینی ، خشک شدن جنگلها ، آلودگی هوا و هجوم ریزگردها ایجاد کرده است . درگیریهای خزنده در مورد آب در کشور به صورت پراکنده شروع شده و در حال فراگیر شدن است .
۱۳- ۴۳۰ هزار حلقه چاه بدون مجوز در کشور حفر شده و اثرات سوء آنها در پائین رفتن سطح آبهای زیرزمینی ، (به طور مثال در جهرم ۵۷۰ متر ، در رفسنجان ۴۵۰ متر و در ورامین و شهریار ۳۰۰ متر) در بیابان زائی ، نشست زمین و شور شدن آبهای تحت الارضی قابل جبران نیست . بالاترین رشد کویرزائی در دنیا از آنِ ایران است .
۱۴- استفاده از دستگاههای TBM پر سرعت ساخت ژاپن می تواند در حفر کانالها و تونل های زیرزمینی بسیار مؤثر باشد .
۱۵- موضوع جمع آوری و تصفیه فاضلابها و پسماندها و استفادۀ مکرر از آب آنها مورد توجه واقع نشده است .
۱۶- استفاده از فناوری ACC موجب کاهش قابل ملاحظه تبخیر آب می شود .
۱۷- استفاده از نیروگاههای گازی که همزمان ، آب شیرین نیز تولید می کنند یکی از گزینه های پیشنهادی است .
۱۸- انجام کار ژنیتیکی روی بذرهای محصولات استراتژیک کشاورزی برای مقاوم ساختن آنها در مقابل شوری و کم آبی گزینۀ پیشنهادی دیگری است .
۱۹- از سه منبع ارزشمند دریائی در کشور (خلیج فارس ، دریای عمان و دریای خزر) کمترین استفاده به عمل می آید . همچنین موضوع حقّابه می باید مورد تجدید نظر قرار گرفته و به همۀ زمینهای قابل کشت یک حوضۀ آبریز اختصاص یابد .
۲۰- شبکه های ۳ و ۴ پائین دست سدها اکثراً اجرا نشده و در نتیجه از آب سدها استفادۀ بهینه به عمل نمی آید .
۲۱- کشاورزی در کشور در حال پیری است و می باید تحولی اساسی با محوریّت آب در جهت جوان سازی آن صورت گیرد . همچنین سطح کشور از نظر کشاورزی می باید منطقه بندی شود و در هر منطقه کشت محصولی تجویز شود که برای شرایط آن منطقه تناسب دارد .
۲۲- فعالیتهای گلخانه ای بی رویّه توازن آب در طبیعت را بهم می زند و تغییر رژیم بارندگی در نقاط مختلف ، موجب خشکسالی ، بارشهای سیل آسا و تخریب محیط زیست می گردد .
۲۳- در چشم انداز ۲۰ ساله و در برنامۀ چهارم و در لایحۀ برنامۀ ششم به نحو مناسبی به موضوع آب توجه شده و حال در عمل و اقدام هم متناسب با آن باید اقدام شود . فردا خیلی دیر است .
۲۴- از نظر فرهنگی لازمست فرهنگ مصرف درست آب به مردم آموزش داده شود . هر فرد ایرانی اگر روزانه تنها یک لیوان آب کمتر مصرف کند هر روز ۱۷ میلیون لیتر آب ذخیره می شود .
۲۵- مدیریت به هم پیوستۀ آب با محوریّت حوضۀ آبریز یک ضرورت است و می باید هر چه زودتر قانون فعلی مدیریت آب با محوریت استانی بازبینی و اصلاح شود .
۲۶- اگر با بهره گیری از روشهای ذکر شده و با اتخاذ تدابیر لازم تنها ۲۵% در مصرف آب صرفه جوئی شود (که کاملاً عملی است) کشور می تواند از بحران آب به سلامت عبور کند . ما باید اولویتهای پایداری سرزمین را تعریف و برنامۀ اجرائی مطمئن برای آن تدوین و با جلب مشارکت و حضور اثرگذار مردم آن را به مورد اجرا بگذاریم .
یادآوری ۱- مجدّداً یادآوری می نماید که مطالب فوق عناوین خلاصۀ مطالب مطرح شده در جلسات عمومی مجمع استانداران است و علاقمندان به مطالب تفصیلی می توانند به پایگاه اطلاعاتی مجمع به نشانی www.ostandar.com مراجعه نمایند .
یادآوری ۲- مجمع استانداران با دارا بودن ظرفیت بالای نیروهای انسانی مجرّب در زمینه های مختلف و با داشتن توان استفاده از توانمندیهای علمی و تجربی متخصّصین ، صاحب نظران و کارشناسان می تواند همیار اثرگذار مراجع ، سازمانها و نهادها در رابطه با موضوعات مورد نظر باشد .