دیوان لاهه و جر زنی آمریکا؟! – نصرت اله تاجیک *
تهران- ایرنا- زبان بین‌المللی از جمله گویش‌های زبان سیاست و حکومت است که اگر آن‌را پاس داشته و اصولش را رعایت کنیم خیلی از دردسرهایمان کم می‌شود! جدای از ترتیبات اجرائی حکم موقت دیوان لاهه، نفس بازنده شدن و تبعات منفی‌اش برای آمریکا، نشان اراده ما برای گرامی‌داشت این زبان در صحنه بین‌المللی و همزیستی مسالمت‌آمیز با جامعه جهانی است.
با استفاده از این زبان و به منظور مصالحه سیاسی و صد البته با استفاده از ابزارهای قدرتمان سیاست خارجی ایران توانست در کمتر از شش ماه آمریکا را در سه پایتخت مهم چند جانبه‌گرائی یعنی بروکسل (اتحادیه اروپا)، نیویورک (سازمان ملل) و لاهه (دیوان بین المللی دادگستری) شکست داد.
یعنی هم حمایت سیاسی و عملی اتحادیه اروپا را جلب کرد، هم در سازمان ملل نه تنها توانست از ایجاد اجماع علیه ایران توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی جلوگیری کند بلکه با کاربرد زبان بین‌المللی علیه آمریکا نیز اجماع ایجاد کرد و هم از دیوان لاهه حکم موقت موثر گرفت و این یعنی بازی شش ماهه سیاست بین المللی دولت ایران در مقابل دولت ترامپ سه- هیچ!
صبح روز چهارشنبه یازدهم مهرماه دیوان لاهه در هلند، برای بررسی شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت ایالات متحده آمریکا به دلیل اِعمال مجدد تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه علیه ایران و درخواست از دیوان برای صدور قرار موقت، برگزار و دیوان بین‌المللی دادگستری قرار موقت خود را به اتفاق آراء صادر و طی آن، ضمن احراز صلاحیت خود برای رسیدگی به این دعوا که مورد تردید و اعتراض مسئولین دولت ترامپ بود و اینکه قرار صادره الزام‌آور و لازم الاتباع بوده و موجد تعهدات بین‌المللی برای مخاطبین آن است، اعلام کرد که دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین‌المللی خود وفق عهدنامه ۱۳۳۴ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) در ارتباط با صادرات اقلامی از جمله دارو و تجهیزات پزشکی، اقلام غذایی و کشاورزی، قطعات و تجهیزات هواپیما و خدمات تامین و نگهداری لازم برای ایمنی هواپیمایی را برطرف کند.
به رغم این که این موضع دیوان لاهه در چارچوب قرار موقت تعریف می‌شود، اما نباید از کنار این مهم به سادگی گذشت که دادگاه به صراحت صلاحیت خود را درباره تصمیم‌گیری در این باره اعلام کرده است و خود این امر یک پیروزی برای ایران و دارای عواقب مثبت برای ما و تبعات منفی برای دولت آمریکاست. البته ترامپ قبلا به صراحت اذعان داشته که خود را به آرای بین‌المللی که منافع آمریکا را مراعات نکند، ملزم نمی‌داند. کما اینکه دولت آمریکا در گذشته نیز درباره رای مشابه صادره به نفع نیکاراگوئه و علیه این کشور خود را برای رعایت الزامات متعهد ندانست و این مسئله مسبوق به سابقه است.
حتی در مورد جنایات نیروهایش در افغانستان این دادگاه را تهدید کرد که آنها را اگر بررسی کند از آن خارج می‌شود! البته سابقه خروج آمریکا از موافقتنامه‌های چند جانبه همچنان ادامه داشته و این رویکردی است که ترامپ در پرتو شعار «آمریکا اول» انتخاب کرده است! آمریکا اصلا قائل به صلاحیت دیوان لاهه برای ورود نه شکلی و نه محتوایی به شکایت ایران نبود و همین تائید صلاحیت، شکست اول برای آمریکا بود.
حکم اولیه دیوان به آمریکا که «بر اساس تعهدات مصرح در پیمان مودت، به نحو مقتضی محدودیت‌های اعمال‌شده در زمینه اقلام دارویی، بشردوستانه، هوانوردی و کشاورزی بر اساس تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ علیه ایران را رفع کند» نیز شکست دوم آمریکا تلقی می‌شود.
به وضوح هم شکل و هم مفاد حکم موقت به زیان آمریکا می‌باشد و هم واکنش تند و فراتر از حد انتظار آمریکا نشان از آن دارد که برون‌داد دیوان لاهه در این زمینه می‌رود که به یک تله سیاسی، حقوقی و حیثیتی برای آمریکا تبدیل شده و این خودزنی آمریکا و جر زنی‌هائی که کرده و می‌کند! و آنگونه که بولتون گفته «آمریکا از همه موافقتنامه‌های مربوط به دیوان بین‌المللی خارج می‌شود» در صحنه بین‌المللی برای سیاست خارجی ما می‌تواند با استفاده از فرصتها مفید واقع شود.
زیرا جدای از ترتیبات بعدی اجرایی مترتب بر رای دادگاه لاهه که با کار حقوقی بیشتر که زمینه‌های آن نیز وجود دارد، این رای موقت به لحاظ روانی، حقوقی و نسبی در قدم اول به نفع ایران بوده و نه تنها به هم‌اردوگاهی‌های ایران بلکه کلیه کشورهایی که از روش یک‌جانبه‌گرایانه ترامپ و دولت کنونی آمریکا گزیده شده‌اند، امید می‌بخشد تا به چندجانبه‌گرائی وفادار مانده و با اقدامات ترامپ مخالفت کنند.
*سفیر پیشین ایران در اردن
